ENG
TURAY VE DİĞER GÖK CİSİMLERİ DAHİL UZAYIN KEŞİF VE KULLANILMASINDA DEVLETLERİN FAALİYETLERİNİ YÖNETEN İLKELER HAKKINDA ANDLAŞMA
Bu andlaşmaya taraf devletler,
İnsanın uzayı keşfi sonunda insanlığa açılan geniş imkânlardan ilham alarak,
Uzayın barışçı amaçlarla keşfi ve kullanılmasındaki gelişmenin bütün insanlık için arz ettiği ortak menfaati takdir ederek,
Uzayın keşif ve kullanılmasının, iktisadi veya bilimsel kalkınma dereceleri ne olursa olsun, bütün halkların menfaati için yürütülmesi gerektiğine inanarak,
Uzayın barışçı amaçlarla keşfi ve kullanılmasının bilimsel olduğu kadar hukukî veçheleri bahsinde geniş ölçüde milletlerarası işbirliğine katılmayı arzulıyarak,
Böyle bir işbirliğinin karşılıklı anlayışın gelişmesine ve devletler ve halklar arasındaki dostane ilişkilerin kuvvetlendirilmesine yardımcı olacağına inanarak,
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 13 Aralık 1963 tarihinde oybirliğiyle kabul edilmiş bulunan «Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten Hukukî İlkeler Demeci» başlıklı 1962 (XVIII) sayılı Kararı hatırlıyarak,
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 17 Aralik 1963 tarihinde oybirliğiyle kabul edilmiş bulunan ve devletin, nükleer silâhlar veya diğer her çeşit kütlesel tahrip silâhları taşıyan cisimleri dünya etrafında yörüngeye oturmaktan veya bu gibi silâhları gök cisimlerine yerleştirmekten kaçınmaya çağıran 1884 (XVIII) sayılı Kararı hatırlıyarak,
Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun, barışa karşı her türlü tehdidi, barışın herhangi bir şekilde bozulmasını veya saldırı fiilini doğrudan doğruya veya dolayısiyle tahrik yahut teşvike matuf propagandayı takbih eden 3 Kasım 1947 tarihli ve 110 (II) sayılı Kararını nazarı itibara alarak ve adı geçen kararın uzaya uygulanabileceği hususunu göz önünde tutarak,
Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın keşfi ve kullanılmasında Devletlerin faaliyetlerini yöneten ilkeler hakkında bir Andlaşmanm Birleşmiş Milletler Yasasının amaç ve ilkelerinin gerçekleştirilmesine yardımcı olacağına kaani bulunarak,
Aşağıdaki hususlar üzerinde anlaşmışlardır:
Madde — I.
Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın keşfi ve kullanılması, iktisadi veya bilimsel kalkınma derecelerinle (bakılmaksızın, bütün ülkelerin hayır ve menfaatine yürütülmelidir; bu bütün insanlığa tahsis olunmuştur.
Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzay, hiçbir ayırdedici muameleye tabi tutulmaksızın, eşitlik esasına ve Devletler Hukukuna uygun olarak, bütün devletlerin keşif ve kullanılmasına açık olup, gök cisimlerinin bütün bölgelerine serbestçe girilebilir.
Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayda bilimsel araştırmalar serbestçe yapılır ve devletler bu araştırmalarda milletlerarası işbirliğini kolaylaştırmak ve teşvik etmelidirler.
Madde — II.
Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzay, egemenlik ilânı, kullanma veya işgal suretiyle veya diğer her hangi bir suretle millî iktisaba konu olamaz.
Madde — III.
Andlaşmaya Taraf Devletlerin ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın keşif ve kullanılması ile ilgili faaliyetleri, milletlerarası barış ve güvenliğin korunması ve milletlerarası işbirliği ve anlayışın teşviki amaciyle Birleşmiş Milletler Yasası da dâhil olmak üzere Devletler Hukukuna uygun bir şekilde yürütülmelidir.
Madde — IV.
Andlaşmaya Taraf Devletler, nükleer silâhlar veya diğer çeşit kütlesel tahrip silâhları taşıyan cisimleri dünya etrafındaki bir yörüngeye oturtmamayı bu gibi silâhları gök cisimlerine yerleştirmemeyi ve bu gibi silâhları diğer her hangi bir şekilde uzaya yerleştirmemeyi taahhüdederler.
Andlaşmaya Taraf bütün Devletler ay ve diğer gök cisimlerini münhasıran barışçı amaçlarla, kullanacaklardır. Gök cisimleri üzerinde askerî üs ve tesisler kurulması ve tahkimat yapılması, her tip silâhın denenmesi ve askerî manevralar yapılması yasaktır. Askerî personelin bilimsel araştırma veya diğer bir barışçı amaçla kullanılması yasaklanmamıştır. Ay ve diğer gök cisimlerinin barışçı amaçlarla keşfi için gerekli her türlü teçhizat veya tesisin kullanılması da yasaklanmamıştır.
Madde — V.
Andlaşmaya Taraf Devletler uzay adamlarını insanlığın uzaydaki temsilcileri addedecekler ve onlara kaza, zaruret veya diğer bir Taraf Devlet ülkesine veya açık denize mecburî iniş halinde, mümkün olan her yardımı yapacaklardır. Bu kabîl bir iniş yapan uzay adamları salimen ve süratle uzay gemilerinin tescil edilmiş olduğu Devlete iade edilmelidirler.
Bir taraf Devletin uzay adamları, uzay ve diğer gök cisimlerindeki faaliyetleri sıramda, diğer Taraf Devletler uzay adamlarına mümkün olan her yardımı yapacaklardır.
Andlaşmaya Taraf Devletler, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayda keşfettikleri ve uzay adamlarının hayatı veya sağlığı için tehlike teşkil edebilecek her olaydan Andlaşmaya Taraf diğer Devletlere veya Birleşmiş Mületler Genel Sekreterine derhal bilgi vereceklerdir.
Madde — VI.
Andlaşmaya Taraf Devletler, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayda gerek Hükümet teşekkülleri, gerek Hükümetler dışı teşekküller tarafından yürütülen millî faaliyetlerde ve millî faaliyetlerin işbu Andlaşmada yer alan hükümler uyarınca yürütülmesinde milletlerarası sorumluluk taşırlar. Hükümetler dışı teşekküllerin ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzaydaki faaliyetleri ilgili Devletin müsaadesine ve devamlı nezaretine tâbi olmalıdır. Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzaydaki faaliyetlerin bir milletlerarası teşkilât tarafından yürütülmesi halinde, işbu Andlaşma hükümlerine riayetten doğan sorumluluk milletlerarası teşkilât ile, söz konusu teşküâta mensup bulunan bu Andlaşmaya Taraf Devletlere aidolacaktır.
Madde —VII.
Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzaya bir cisim fırlatan veya fırlattıran her Taraf Devlet ve ülkesinden veya tesislerinden bir cisim fırlatılan her Taraf Devlet, Andlaşmaya Taraf diğer bir Devlete veya bu Devlete tâbi gerçek veya tüzel kişilere karşı, söz konusu cismin veya bu cismi meydana getiren parçaların yer yüzünde,” hava sahasında veya, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayda ika ettikleri zararlar için milletlerarası bakımdan sorumludur.
Madde — VIII.
Uzaya fırlatılan bir cismin tescil edilmiş bulunduğu Andlaşmaya Taraf bir Devlet, söz konusu cisim ve bu cismin personeli üzerindeki yargı hakkı ve denetlemesini, bu cisim uzayda veya bir gök cisminde bulunduğu sırada da muhafaza edecektir. Bu gök cismine indirilmiş veya bu cisme yerleştirilmiş bulunanlar da dâhil olmak üzere, uzaya fırlatılan cisimler ve bunları meydana getiren parçalar üzerindeki mülkiyet hakkı, bu cisimlerle bunların parçalarının uzayda veya bir gök cisminde bulunmaları veya yer yüzüne geri dönmüş olmaları dolayısiyle haleldar olmıyacaktır. Tescil edilmiş bulundukları Andlaşmaya Taraf Devletin sınırları dışında bulunan bu gibi cisimler ile bunları meydana getiren parçalar bu Devlete iade olunacak ve. bu Devlet, vâki talep üzerine, iadelerinden önce, söz konusu cisimler ve bunları meydana getiren parçaların teşhisine yarıyacak bilgileri vermekle mükellef .olacaktır.
Madde — IX.
Andlaşmaya Taraf Devletler, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın keşfi ve kullanılmasında işbirliği ve karşılıklı yardımlaşma ilkelerine dayanacaklar ve ay ve diğer gök cisimleri, dâhil, uzaydaki bütün faaliyetlerini, Andlaşmaya Taraf diğer bütün devletlerin mukabil menfaatlerini gereği veçhile dikkate almak suretiyle yürüteceklerdir. Andlaşmaya Taraf Devletler, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayla ilgili inceleme ve keşiflerini, bunların zararlı bir şekilde kirlenmesini ve yer dışı maddelerin sokulması sonucunda yeryüzü ortamında hâsıl olacak zararlı değişmeleri önliyecek şekilde yürütecekler ve gerektiğinde, bu maksatla uygun tedbirler alacaklardır. Andlaşmaya Taraf bir Devlet, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayda yürütülmesi kendisi veya tebaası tarafından tasarlanan bir faaliyet veya denemenin, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın barışçı amaçlarla keşfi ve kullanılması alanında diğer Taraf Devletlerin faaliyetlerini zararlı bir şekilde engelliyeceği hususunda inandırıcı sebeplere sahip bulunduğu takdirde, söz konusu faaliyet veya denemeye girişmeden önce gerekli milletlerarası istişarelerde bulunacaktır. Andlaşmaya Taraf her hangi bir Devlet, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın barışçı amaçlarla keşfi ve kullanılması ile ilgili faaliyetlerinin diğer bir Taraf Devletin, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayda girişmeyi tasarladığı bir faaliyet veya deneme dolayısiyle zararlı bir şekilde engelleneceği hususunda inandırıcı bir sebebe sahip bulunduğu takdirde, söz konusu faaliyet veya deneme konusunda istişare talebinde bulunabilir.
Madde — X.
Andlaşmaya Taraf Devletler, bu Andlaşmanm amaçlarına uygun olarak, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın keşfi ye kullanılması konusunda milletlerarası işbirliğini teşvik etmek maksadiyle, bu Devletler tarafından fırlatılan uzay cisimlerinin uçuşunu müşahade için imkân verilmesi yolunda Andlaşmaya Taraf diğer Devletlerce yapılacak talepleri eşitlik esasına riayet etmek suretiyle inceliyeceklerdir.
Bu gibi müşahede imkânlarının mahiyeti ve bunlara, hangi şartlar altında rıza göstereceği hususu, ilgili Devletler arasında varılacak bir mutabakatla tesbit olunacaktır.
Madde — XI.
Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayda faaliyet gösteren Andlaşmaya Taraf Devletler, uzayın barışçı amaçlarla keşfi ve kullanılması konusunda milletlerarası işbirliğini teşvik etmek maksadiyle, bu gibi faaliyetlerin mahiyeti yürütülmesi, ifa edildikleri yerler ve sonuçları hakkında Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine, halka ve milletlerarası bilim topluluğuna mümkün ve kabil olan bilgileri vermek hususunda mutabık kalmışlardır. Birleşmiş Milletler Teşkilâtı Genel Sekreteri, bu bilgileri alır almaz, derhal ve etkili bir şekilde dağıtmaya hazır olmalıdır.
Madde — XII.
Ay ve diğer gök cisimleri üzerinde -bulunan bütün •istasyonlar, tesisler, teçhizat ve uzay araçları, mütakabiliyet şartiyle, işbu Andlaşmaya Taraf diğer Devletlerin temsilcilerine açık olacaktır. Söz konusu temsilciler, arzulanan istişarelerin yapılabilmesi maksadiyle ve ziyaret olunacak tesis mahallindeki emniyetin sağlanması ve normal faaliyetlerin aksatılmasının önlenmesini teminen âzami Ölçüde tedbirler alınabilmesi için, yapmayı tasarladıkları her ziyareti önceden bildireceklerdir.
Madde— XIII.
İşbu Andlaşmanm hükümleri, ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın keşif ve kullanılması alanında Andlaşmaya Taraf Devletlerce, gerek Andlaşmaya Taraf bir Devlet tarafından münferiden gerek özellikle milletlerarası hükümetlerarası teşkilâtlar çerçevesinde diğer Devletlerle ortaklaşa yürütülen faaliyetlere uygulanır.
Ay ve diğer gök cisimleri dâhil, uzayın keşif ve kullanılması amaciyle milletlerarası hükümetlerarası teşkilâtların yürüttükleri faaliyetler münasebetiyle ortaya çıkan pratik meseleler Andlaşmaya Taraf Devletler ile ilgili milletlerarası teşkilât veya söz konusu teşkilâtın üyesi bulunan işbu Andlaşmaya Taraf bir veya birkaç Devlet arasında çözümlenecektir.
Madde — XIV.
1. İşbu Andlaşma bütün Devletlerin imzasına açıktır. Andlaşmayı, işbu maddenin 3 üncü fıkrası uyarınca yürürlüğe girmesinden, önce imzalamamış bulunan her hangi bir Devlet her zaman Andlaşmaya katılabilecektir.
2. İşbu Andlaşma imzacı Devletlerin onayına tabi olacaktır. Onay ve katılma belgeleri, işbu metinde Saklayıcı Hükümetler olarak adlandırılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği, Büyük Britanya ve Kuzey İflanda Birleşik Kırallığı.ye Amerika Birleşik Devletleri hükümetlerine tevdi olunacaktır.
3. İşbu Andlaşma, işbu Andlaşma hükümlerine göre Saklayıcı Hükümetler olarak adlandırılanlar da dâhil olmak üzere, beş Hükümetin onay belgelerini tevdi etmeleri halinde yürürlüğe girecektir.
4. İşbu Andlaşma, onay veya katılma belgelerini işbu Andlaşmanm yürürlüğe girmesinden sonra tevdi eden Devletler bakımından, onay veya katılma belgelerinin tevdii tarihinde yürürlüğe girecektir.
5. Saklayıcı Hükümetler her imzanın tarihi, her onay veya katılma belgesinin tevdi tarihi, Andlaşmanm yürürlüğe giriş tarihi ve diğer her nevi tebligatın, işbu Andlaşmayı imzalıyan veya ona katılan devletlere derhal bilgi vereceklerdir.
6. İşbu Andlaşmâ, Saklayıcı Hükümetler tarafından Birleşmiş Milletler Yasasının 102 nci maddesi uyarınca tescil ettirilecektir.
Madde — XV.
Andlaşmaya Taraf her hangi bir Devlet, işbu Andlaşmaya değişiklik teklif edebilir. Bu değişiklik, bunları kabul eden Andlaşmaya Taraf her Devlet bakımından, Andlaşmaya Taraf devletlerin çoğunluğunca kabul olunmaları üzerine ve bilâhara Andlaşmaya Taraf diğer devletlerin her biri bakımından, kabul edildikleri tarihte yürürlüğe gireceklerdir.
Madde- XVI.
Andlaşmaya Taraf her hangi bir Devlet, işbu Andlaşmanm yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra, Saklayıcı Hükümetlere yapacağı yazılı bir tebligat vasıtasiyle Andlaşmadan çekildiğini bildirebilir. Böyle bir çekilme bu tebligatın alınması tarihinden bir yıl sonra yürürlüğe girecektir.
Madde- XVII.
Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Rusça metinleri aynı derecede geçerli sayılacak işbu Andlaşma, Saklayıcı Hükümetlerin arşivlerine tevdi edilecektir. Andlaşmanın usulüne uygun şekilde onaylanmış örnekleri, Saklayıcı Hükümetler tarafından, Andlaşmayı imzalıyan veya ona katılan devletlerin hükümetlerine gönderilecektir.
Yukarıdaki hususları tasdiken, gereği şekilde yetkili kılınmış aşağıda adları yazılı kimseler işbu Andlaşmayı imzalamışlardır.
Bin dokuzyüz altmışyedi Ocak ayının yirmiyedinci günü Londra, Moskova ve Vaşington şehirlerinde, üç nüsha halinde düzenlenmiştir.
ASTRONOTLARIN KURTARILMASI, ASTRONOTLARIN VE UZAYA FIRLATILMIŞ OLAN ARAÇLARIN GERİ VERİLMELERİ HAKKINDA ANLAŞMA
Âkit Taraflar,
Kaza, tehlikeli durum veya zorunlu iniş hallerinde, astronotlara mümkün olan her türlü yardımın yapılmasını, astronotların derhal ve güvenlik içerisinde dönüşlerinin sağlanmasını ve uzaya fırlatılmış araçların geri verilmelerini öngören Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşfi ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma’nın büyük önemini kaydederek,
Bu yükümlülükleri geliştirmeyi ve bunlara daha somut anlam vermeyi arzu ederek,
Uzayın barışçı amaçlarla keşfi ve kullanılması konusunda uluslararası işbirliğini geliştirmeyi isteyerek,
İnsancıl düşüncelerden hareketle,
Aşağıdaki hususlar üzerinde anlaşmışlardır:
MADDE 1
Bir uzay aracı mürettebatının kazaya uğradığını veya tehlikeli durumda bulunduğunu veya egemenliği altındaki bir ülkeye veya açık denize veya hiçbir Devletin egemenliği altında olmayan herhangi bir yere zorunlu veya istek dışı bir iniş yaptığı yolunda bilgi alan veya bunu saptayan her Âkit Taraf,
a. Fırlatan makamı haberdar eder veya fırlatan makamı belirleyemez ve kendisiyle hemen iletişim kuramazsa, elinde bulunan her türlü uygun haberleşme aracı ile derhal kamuya yönelik bir açıklama yapar,
b. Bu bilgiden gecikmeksizin, elinde bulunan her türlü uygun haberleşme aracı ile yayması için Birleşmiş Milletler Genel Sekreterini haberdar eder.
MADDE 2
Kaza, tehlikeli durum, acil veya istek dışı iniş sonucunda, bir uzay aracı mürettebatının Âkit Taraflardan birisinin egemenliği altındaki bir bölgeye inmesi halinde, bu Âkit Taraf, derhal kurtarılmalarını ve kendilerine gerekli her türlü yardımın yapılmasını sağlamak üzere mümkün olan bütün tedbirleri alacaktır. Âkit Taraf, aldığı tedbirlerden ve bunların sonuçlarından, fırlatan makamı ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreterini haberdar edecektir. Eğer fırlatan makamın yardımı, acil bir kurtarmayı kolaylaştırabiliyor veya arama ve kurtarma çalışmalarının etkinliğine kayda değer derecede katkıda bulunabiliyor ise, fırlatan makam söz konusu arama ve kurtarma işlemlerinin etkinlikle sürdürülmesi amacıyla, Âkit Taraf ile işbirliğinde bulunur. Bu çalışmalar, fırlatan makam ile yakın ve sürekli bir danışma içerisinde hareket edecek olan Âkit Tarafın yönetimi ve kontrolü altında yapılır.
MADDE 3
Eğer bir uzay aracı mürettebatının açık denize veya bir Devlet egemenliği altında bulunmayan bir yere indiği bilgisi alınır veya saptanır ise, imkânları uygun olan Âkit Taraflar, gerektiği takdirde, bu mürettebatın hızla kurtarılmasını sağlamak amacıyla, arama ve kurtarma çalışmaları için yardımda bulunurlar. Bu Âkit Taraflar, atmakta oldukları adımlardan ve bunların sonuçlarından fırlatan makamı ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ni haberdar etmelidirler.
MADDE 4
Kaza, tehlikeli durum, acil veya istek dışı iniş sonucunda bir uzay aracı mürettebatının, Âkit Taraflardan birisinin egemenliği altında bulunan bir bölgeye inmesi veya açık denizde veya bir Devlet egemenliği altında olmayan diğer bir yerde bulunmaları halinde bunlar, derhal ve güvenlik içerisinde fırlatan makamın temsilcilerine teslim edilirler.
MADDE 5
1. Bir uzay aracının veya bunu oluşturan parçaların, Yeryüzünde kendi egemenliği altında bulunan bir ülkeye veya açık denize veya bir Devlet egemenliği altında olmayan herhangi bir yere düştüğü bilgisini alan veya saptayan her Âkit Taraf, fırlatan makamı ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ni haberdar eder.
2. Egemenliği altında bulunan bölgede bir uzay aracı veya bunu oluşturan parçalar tespit edilen her Âkit Taraf, fırlatan makamın isteği üzerine ve talep edilmiş ise bu makamın yardımı ile, araç veya bunu oluşturan parçaları bulup kurtarmak için uygulanabilir bulduğu tedbirleri alır.
3. Fırlatan makamın sınırları dışında bulunan uzaya fırlatılmış araçlar veya bunları oluşturan parçalar, fırlatan makamın talebi üzerine kendisine geri verilecek veya kendisinden istenmesi halinde, bulunanların geri verilmelerinden önce teşhislerini sağlayacak bilgiler fırlatan makamın temsilcilerinin tasarrufuna hazır tutulacaktır.
4. Bu maddenin 2. ve 3. paragrafları hükümlerine bağlı kalmaksızın, egemenliği altındaki bir bölgede bulunan veya başka herhangi bir yerde bulup kurtarmış olduğu bir uzay aracının veya onu oluşturan parçaların, nitelikleri itibariyle, tehlikeli veya zararlı olduklarına inanması için nedenler bulunan her Âkit Taraf, bundan fırlatan makamı haberdar edecek ve fırlatan makam söz konusu Âkit Tarafın yönetimi ve kontrolü altında muhtemel zarar tehlikesini ortadan kaldırmak üzere derhal etkin tedbirler alacaktır.
5. Bu maddenin 2. ve 3. paragrafları hükümleri uyarınca, bir uzay aracının veya bunu oluşturan parçaların bulunup kurtarılması ve geri verilmesine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmesinden doğan masraflar fırlatan makama aittir.
MADDE 6
Bu Anlaşmanın amaçları çerçevesinde “fırlatan makam” teriminden, fırlatmadan sorumlu Devlet veya eğer fırlatmadan bir uluslararası hükümetlerarası kuruluş sorumlu ise, bu kuruluşun bu Anlaşmadan doğan hak ve yükümlülükleri kabul ettiğini bildirmesi ve kuruluşu üye devletlerin çoğunluğunun bu Anlaşmaya ve Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşmaya taraf olması kaydıyla, bu kuruluş anlaşılır.
MADDE 7
1. Bu Anlaşma bütün Devletlerin imzasına açıktır. Bu Anlaşmayı, bu maddenin 3. paragrafına göre yürürlüğe girmeden önce imzalamamış olan her Devlet, her zaman ona katılabilir.
2. Bu Anlaşma, imzalayan Devletlerin onayına tâbi olacaktır. Onay ve katılım belgeleri, işbu metinde Saklayıcı Hükümetler olarak tayin edilmiş bulunan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı ve Amerika Birleşik Devletleri Hükümetlerine tevdi olunacaktır.
3. Bu Anlaşma, Anlaşma hükümlerine göre Saklayıcı Hükümetler olarak tayin edilmiş olanlar da dahil olmak üzere, beş Hükümetin onay belgelerini tevdi etmeleri halinde yürürlüğe girecektir.
4. Bu Anlaşmanın, yürürlüğe girmesinden sonra onay veya katılım belgelerini tevdi eden Devletler için Anlaşma, söz konusu onay veya katılım belgelerinin tevdi edildiği tarih itibariyle yürürlüğe girecektir.
5. Saklayıcı Hükümetler, bu Anlaşmayı imzalayan veya bu Anlaşmaya katılan devletleri, Anlaşmayla ilgili her imza tarihi, onay veya katılım belgelerinin tevdi tarihi, yürürlüğe giriş tarihi ve diğer bildirimler konusunda derhal bilgilendirir.
6. Bu Anlaşma, Saklayıcı Hükümetler tarafından, Birleşmiş Milletler Şartı’nın 102. maddesi uyarınca tescil ettirilir.
MADDE 8
Bu Anlaşmaya Taraf her Devlet, Anlaşmada değişiklik yapılmasını önerebilir. Bu değişiklikler, bunları kabul eden Anlaşmaya Taraf her Devlet bakımından Anlaşmaya Taraf Devletlerin çoğunluğunca kabul edildikleri an, daha sonra Anlaşmaya Taraf diğer Devletlerin her biri bakımından, kabul edildikleri tarihte yürürlüğe girer.
MADDE 9
Bu Anlaşmaya Taraf her Devlet, yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra, Saklayıcı Hükümetlere yapacağı yazılı bildirim ile Anlaşmadan çekildiğini bildirebilir. Böyle bir çekilme, bu bildirimin alındığı tarihten bir yıl sonra yürürlüğe girer.
MADDE 10
İngilizce, Rusça, Fransızca, İspanyolca ve Çince metinleri aynı derecede geçerli olan bu Anlaşma, Saklayıcı Hükümetlerin arşivlerinde saklanacaktır. Anlaşmanın, usulüne uygun şekilde onaylanmış örnekleri Saklayıcı Hükümetler tarafından, Anlaşmayı imzalayan veya ona katılan Devletlerin Hükümetlerine gönderilecektir.
Yukarıdaki hususları tasdiken, usulüne uygun şekilde yetkili kılınmış, aşağıda imzası bulunan kişiler işbu Anlaşmayı imzalamışlardır.
Üç nüsha halinde, Londra, Moskova ve Vaşington kentlerinde, bindokuzyüzaltmışsekiz yılının Nisan ayının yirmiikinci gününde yapılmıştır.
BEYAN
Astronotların Kurtarılması, Astronotların ve Uzaya Fırlatılmış olan Araçların Geri Verilmeleri Hakkında Anlaşmanın onaylama sırasında Türkiye Cumhuriyeti tarafından yapılan beyanın metni
Türkiye Cumhuriyeti, işbu Anlaşmanın hükümlerini yalnızca diplomatik ilişkisi bulunan Taraf Devletlere karşı uygulayacağını beyan eder.
UZAY CİSİMLERİNİN VERDİĞİ ZARARDAN DOLAYI ULUSLARARASI SORUMLULUK HAKKINDA SÖZLEŞME
Bu Sözleşme’ye Taraf Devletler,
Uzayın keşfini ve barışçı amaçlarla kullanımını geliştirmenin tüm insanlığın ortak çıkarına olduğunu kabul ederek,
Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma’yı hatırlayarak,
Uzay cismi fırlatma faaliyetinde bulunan Devletler ve hükümetlerarası uluslararası kuruluşlarca alınacak tedbirlere rağmen, bu cisimlerin zarara sebebiyet vermelerinin ihtimal dahilinde olduğunu hesaba katarak,
Uzay cisimlerinin sebep olduğu zarardan dolayı sorumluluk hakkında etkin uluslararası kurallar ve usuller hazırlamanın ve özellikle, bu Sözleşme çerçevesinde zarar görenlere adil, tam ve zamanında tazminat ödenmesini sağlamanın gerekliliğini kabul ederek,
Bu kurallar ve usullerin tesisinin, uzayın barışçı amaçlarla kullanılması ve araştırılması konusundaki uluslararası işbirliğini kuvvetlendirdiğine inanarak,
Aşağıdaki hususlarda anlaşmışlardır.
Madde l
Bu Sözleşme’de yer alan:
a) “Zarar” terimi insan hayatı kaybı, yaralanmalar ve insan sağlığına verilen diğer zararları veya devlet malları ile hükmi şahıslar ve hükümetlerarası kuruluşların mallarının kaybı ile bu mallara verilen zararları,
b) “Fırlatma” terimi, fırlatma teşebbüsünü de içerir.
c) “Fırlatan Devlet” terimi,
i – Bir uzay cismini fırlatan veya fırlattıran devleti,
ii – Ülkesinden veya tesislerinden uzay cismi fırlatılan devleti,
d) “Uzay Cismi” terimi, bir uzay cismini meydana getiren kısımlarla, fırlatma aracı ve onu oluşturan kısımları içerir.
Madde II
Fırlatan Devlet, kendi uzay cisminin yeryüzünde ve uçuş halindeki uçaklara verdiği zararlardan dolayı tazminat ödenmesinden mutlak olarak sorumlu olacaktır.
Madde III
Yeryüzünden başka bir yerde, bir Fırlatan Devletin uzay cismine veya uzay cismi içinde bulunan insanlara veya mallara, başka uzay cismi tarafından verilen zararlarda, zarar veren uzay cismini Fırlatan Devlet, zarar ancak kendisinin ve hareketlerinden sorumlu olduğu kişilerin herhangi bir kusurundan kaynaklanmışsa sorumlu olur.
Madde IV
1- Yeryüzünden başka bir yerde, bir Fırlatan Devletin uzay cismine veya uzay cisminin içinde bulunan insanlar ve mallara, başka bir Devlet uzay cismi tarafından verilen zararlarda ve bu zarar nedeniyle bu üçüncü Devlete veya üçüncü Devletin hakiki ve hükmi şahıslarına zarar verilmesi halinde, ilk iki Devlet, üçüncü Devlete karşı, aşağıda belirtilen sınırlar içinde müştereken ve müteselsilen sorumlu olacaklardır:
a) Üçüncü Devlete yeryüzünde ve üçüncü Devletin uçuş halindeki uçağına zarar verilmesi halinde, bu iki Devletin üçüncü Devlete karşı sorumlulukları mutlaktır.
b) Eğer bir üçüncü Devletin uzay cismine veya uzay cisminin içinde bulunan insanlar ve mallara yeryüzünden başka bir yerde zarar verilmişse, bu iki Devletin üçüncü Devlete karşı sorumlulukları her birinin veya her birinin hareketlerinden sorumlu oldukları kişilerin kusuruna dayanır.
2- Bu maddenin birinci fıkrasında müşterek ve müteselsil sorumluluğun öngörüldüğü tüm durumlarda, verilen zarardan dolayı tazminat yükümlülüğü ilk iki Devlet arasında kusurlu oldukları oranda paylaştırılacaktır. Bu Devletlerden her birinin kusurunun ne kadar olduğu belirlenemezse, tazminat yükü eşit olarak paylaştırılır. Bu paylaşım, üçüncü Devletin, müştereken ve müteselsilen sorumlu olan fırlatan Devletlerden herhangi birisinden veya fırlatan Devletlerin tümünden Sözleşme’de öngörülen tazminatın tamamını istemesine engel teşkil etmeyecektir.
Madde V
1- İki veya daha çok Devlet bir uzay cismini birlikte fırlatırlarsa, bundan doğan tüm zararlardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olacaklardır.
2- Zararı tazmin eden bir Fırlatan Devletin, ortak fırlatmada yer alan diğer katılımcı Devletlere karşı rücu hakkı vardır. Ortak fırlatmaya katılan Devletler müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları mali yükün paylaşımına ilişkin anlaşma yapabilirler. Bu anlaşmalar, zarar gören bir Devletin, müştereken ve müteselsilen sorumlu olan Fırlatan Devletlerin birisinden veya hepsinden, işbu Sözleşme’de öngörülen tazminatı talep etme hakkına halel getirmeyecektir.
3- Toprakları veya tesisleri uzay cisminin fırlatılmasında kullanılan bir Devlet, ortak fırlatmaya katılmış sayılır.
Madde VI
1- Bu maddenin 2. fıkra hükmü saklı kalmak kaydıyla, Fırlatan Devlet, zararın tamamının veya bir kısmının, talep eden Devletin, bu Devletin temsil ettiği hakiki veya hükmî şahısların ağır ihmali sonucu veya zarar verme kasdı ile yapılmış bir eylem veya eksik işleminden meydana geldiğini ispat ettiği ölçüde mutlak sorumluluktan kurtulur.
2- Zararın, Fırlatan Devletin, özellikle Birleşmiş Milletler Şartı ile Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten ilkeler Hakkında Anlaşma da dahil olmak üzere, uluslararası hukuka uygun olmayan bir faaliyetinden ileri geldiği durumlarda Fırlatan Devlet hiçbir şekilde sorumluluktan kurtulamaz.
Madde VII
Fırlatan Devletin uzay cisminin sebep olduğu zararlarda, işbu Sözleşme hükümleri,
a) Fırlatan Devletin vatandaşlarına uygulanmayacaktır;
b) Fırlatma anından sonra veya uzay cisminin düşmesine kadar olan zaman içerisinde uzay cisminin çalıştırılması işlemlerine katılan yabancı ülke vatandaşlarına veya Fırlatan Devletin daveti üzerine, uzay cisminin fırlatılması ve geri dönmesine tahsis edilen alanın çok yakınında bulunan yabancı ülke vatandaşlarına uygulanmaz.
Madde VIII
1- Zarara uğrayan veya hakiki veya hükmi şahısları zarar gören bir Devlet, bu zarardan dolayı Fırlatan Devlete tazminat talebinde bulunabilir.
2- Eğer uyrukluğunda bulundukları Devlet tazminat talebinde bulunmazsa, başka bir Devlet, topraklarında bulunan hakiki ve hükmi şahısların gördükleri zarar nedeniyle, Fırlatan Devletten tazminat talebinde bulunabilir.
3- Eğer ne uyrukluğunda bulundukları Devlet ne de toprakları üzerinde zarar meydana gelen Devlet tazminat talebinde bulunmaz veya bu yöndeki talebini belirten bir bildirimde bulunmazsa, başka bir Devlet, toprakları üzerinde devamlı oturan kişilerin uğradıkları zarar nedeniyle Fırlatan Devletten tazminat talebinde bulunabilir.
Madde IX
Fırlatan Devletten tazminat talebi, diplomatik kanallardan yapılacaktır. Fırlatan ilgili Devletle diplomatik ilişkisi bulunmayan her Devlet, bir üçüncü Devlete, tazminat talebinde bulunması ve Fırlatan Devlet nezdinde bu Sözleşme’den doğan menfaatlerini koruması için talepte bulunabilir. Talep eden Devlet, kendisinin ve Fırlatan Devletin, Birleşmiş Milletler üyesi olmaları kaydıyla, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri aracılığı ile de talepte bulunabilir.
Madde X
1- Fırlatan Devletten, tazminat talebi zararın meydana gelmesinden veya sorumlu olan Fırlatan Devletin belirlenmesinden itibaren bir yıl içinde yapılabilir.
2- Eğer bir Devlet, zararın meydana geldiğinden haberdar değilse veya sorumlu Fırlatan Devleti tespit edememişse, sözkonusu fiilleri öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde talebi kabul olunur. Ancak, hiçbir durumda, bu süre, sözkonusu Devletin gerekli özeni göstermesi halinde fiillerden haberdar olabileceği tarihten itibaren bir yılı geçemez.
3- Bu maddenin 1. ve 2. fıkralarında belirtilen süreler zararın kapsamının tam olarak bilinmediği durumlarda da uygulanır. Ancak böyle bir durumda, Talep Eden Devletin belirlenen tarihin ötesinde, zararın boyutlarının kesin olarak belirlendiği andan itibaren bir yıllık sürenin bitimine kadar, talebini yeniden gözden geçirme ve ek belgeleri sunma hakkı vardır.
Madde XI
1- Bu Sözleşme dolayısıyla Fırlatan Devlete sunulacak tazminat talebi, Talep Eden Devlete, menfaatlerini temsil ettiği hakiki veya hükmi şahıslara açık olan iç hukuk yollarının önceden tüketilmesini gerektirmez.
2- İşbu Sözleşme’nin hiç bir hükmü bir devletin veya temsil edebileceği hakiki veya hükmi şahısların, Fırlatan Devletin adli veya idari mahkemelerine veya kurumlarına, bu Sözleşme dolayısıyla başvuru yapmalarına engel teşkil etmez. Ancak, bir Devlet, Fırlatan Devletin adli veya idari makamları nezdinde takip konusu yaptığı veya ilgili taraf Devletleri bağlayan diğer bir uluslararası Sözleşmenin uygulanması çerçevesinde daha önce tazminat talebinde bulunduğu zararlar için bu Sözleşme’ye göre ayrıca tazminat talebinde bulunamaz.
Madde XII
Fırlatan Devletin, bu Sözleşme dolayısıyla, zarar için ödemek zorunda olacağı tazminat miktarı, zarar gören hakiki veya hükmi şahısların, Devlet veya Uluslararası Kuruluşların, eğer zarar meydana gelmeseydi elde edebilecekleri çıkarları ihya edecek şekilde, uluslararası hukuk ile adalet ve hakkaniyet ilkelerine uygun olarak, tespit edilir.
Madde XIII
Talep Eden Devlet ile bu Sözleşme dolayısıyla tazminat ödemek zorunda olan Devletin başka bir tazminat biçimi kararlaştırmadıkları hallerde, tazminat tutarı, Talep Eden Devletin parasıyla veya bu Devletin talebi üzerine, tazminatı ödemek zorunda olan devletin parasıyla ödenir.
Madde XIV
Eğer Talep Eden Devletin Fırlatan Devlete, talebine dayanak oluşturan belgeleri sunduğunu bildirdiği tarihten itibaren bir yıl içinde IX. madde uyarınca tazminat talebi diplomatik görüşmeler yolu ile bir sonuca bağlanmazsa, taraflardan herhangi birinin talebi üzerine, ilgili taraflar Zarar Komisyonu kurarlar.
Madde XV
1- Zarar Komisyonu üç üyeden oluşur. Bir üye Talep Eden Devlet tarafından, bir üye Fırlatan Devlet tarafından ve Başkan olacak üçüncü üye de her iki tarafın ortak mutabakatı ile belirlenir. Her iki taraf, Zarar Komisyonu kurulması talebinin yapılmasından itibaren iki ay içinde, üye belirleme işlemini gerçekleştirir.
2- Komisyon’un kurulması talebinden itibaren dört ay içinde Başkan seçimi konusunda mutabakat sağlanamazsa, taraflardan biri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nden iki aylık ek süre içinde bir Başkan tayin etmesini isteyebilir.
Madde XVI
1- Eğer taraflardan biri, öngörülen süre içinde üye belirleme işlemini gerçekleştirmezse, diğer tarafın talebi ile Başkan, tek başına Zarar Komisyonu’nu oluşturur.
2- Eğer herhangi bir nedenle Komisyon üyeliklerinde boşalma olursa, üye belirlenmesi için başlangıçta benimsenmiş olan usûl takip edilerek bu boşluk giderilir.
3- Komisyon kendi usul kurallarını belirler.
4- Komisyon toplanma yer veya yerleri ile diğer bütün idari konuları belirler.
5- Komisyon’un tek üye ile karar verdiği durumlar hariç olmak üzere, Komisyon’un tüm karar ve hükümleri oy çokluğuyla alınır.
Madde XVII
Zarar Komisyonu’nun oluşumu, iki veya daha çok sayıda Talep Eden Devletin veya iki veya daha çok Fırlatan Devletin Komisyon önündeki bir işleme birlikte taraf olması nedeniyle genişletilemez. Böyle bir işleme taraf olan Talep Eden Devletler, Talep Eden bir tek Devlet var olması halindeki aynı şekil ve şartlarda, ortaklaşa olarak bir Komisyon üyesi tayin ederler. Eğer böyle bir prosedüre iki veya daha çok sayıda Fırlatan Devlet taraf ise, ortaklaşa olarak aynı yöntemle bir Komisyon üyesi tayin ederler. Eğer Talep Eden veya Fırlatan Devletler öngörülen süre içerisinde bu tayini gerçekleştirmezlerse, Başkan tek başına Komisyonu oluşturur.
Madde XVIII
Zarar Komisyonu, tazminat talebinin haklılığı ve gerekiyorsa tazminat miktarı üzerinde karar verir.
Madde XIX
1- Zarar Komisyonu XII. madde hükümleri çerçevesinde hareket eder.
2- Komisyon’un kararları, taraflar aksini kararlaştırmadıkları takdirde, nihai ve bağlayıcıdır. Aksi takdirde Komisyon, tarafların iyi niyetle inceleyecekleri nihai ve tavsiye niteliğinde bir tazminata hükmedecektir. Komisyon, kararının veya tazminat hükmünün gerekçelerini belirtecektir.
3- Komisyon, mümkün olan en kısa sürede, kuruluşundan itibaren en geç bir yıl içerisinde, bu sürenin uzatılmasının Komisyon tarafından gerekli görülmemesi koşuluyla, kararını veya tazminat hükmünü verir.
4- Komisyon karar veya tazminat hükmünü kamuya açıklar. Kararının veya tazminat hükmünün onaylı birer örneğini tarafların her birine ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne verir.
Madde XX
Komisyon tarafından aksi kararlaştırılmadıkça, Zarar Komisyonu’nun masrafları taraflar arasında eşit olarak paylaştırılır.
Madde XXI
Bir uzay cisminin neden olduğu zarar, insan hayatını büyük ölçüde tehlikeye atar veya halkın yaşam şartları ve hayati merkezlerinin çalışmasını ağır bir şekilde engellerse, özellikle Fırlatan Devlet olmak üzere, taraf devletler, talep etmesi halinde zarar gören Devlete uygun ve süratli bir şekilde yardımda bulunma imkânlarını incelerler. Ancak bu maddedeki hiçbir hüküm, Taraf Devletlerin Sözleşme’den doğan hak ve yükümlülüklerine halel getirmez.
Madde XXII
1- XXIV. ve XXVII. maddeler arasında kalan maddeler hariç olmak üzere, bu Sözleşme’de Devletlere yapılan atıflar, uzay faaliyetlerinde bulunan her uluslararası hükümetlerarası kuruluşa, bu kuruluşun Sözleşme’den doğan hak ve yükümlülükleri kabul ettiğini bildirmesi ve kuruluşa üye devletlerin çoğunluğunun bu Sözleşme’ye ve Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma’ya taraf olması halinde uygulanır.
2- Böyle bir kuruluşa üye ve bu Sözleşme’ye taraf olan Devletler, kuruluşun bir önceki fıkraya uygun olarak bir bildirim yapmasını temin amacıyla her türlü uygun tedbirleri alırlar.
3- Bir uluslararası hükümetlararası kuruluşun, bu Sözleşme hükümleri çerçevesinde zarardan sorumlu olması halinde, bu kuruluş ve kuruluşun bu Sözleşme’ye taraf olan üyeleri müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Ancak,
a) Böyle bir zarardan doğan tazminat talepleri ilk önce kuruluşa sunulmalıdır.
b) Kuruluşun, bu tür bir zarara karşılık olarak, belirlenen veya kararlaştırılan tazminat miktarını 6 ay içerisinde ödememesi halinde, Talep Eden Devlet, bu miktarın ödenmesi için, bu Sözleşme’ye taraf Devletlerin sorumluluğunu öne sürebilir.
4- Bu maddenin 1. fıkrası uyarınca beyanda bulunan bir kuruluşun uğradığı zararın bu Sözleşme hükümlerine göre tazmin edilmesi için yapılacak talebin, bu Sözleşme’ye taraf olan kuruluşa üye bir Devlet tarafından yapılması gerekir.
Madde XXIII
1- Bu Sözleşme hükümleri Taraf Devletler arasındaki ilişkilerde yürürlükte olan diğer uluslararası sözleşmeleri etkilemez.
2- Bu Sözleşme’nin hiçbir hükmü, Devletlerin, bu Sözleşme hükümlerini teyit eden, tamamlayan veya geliştiren uluslararası anlaşmalar yapmalarını engellemez.
Madde XXIV
1- Bu Sözleşme, bütün Devletlerin imzasına açıktır. Bu Sözleşme’yi, bu maddenin 3. fıkrası uyarınca yürürlüğe girmesinden önce imzalamamış olan her Devlet, her zaman ona katılabilir.
2- Bu Sözleşme, imzalayan Devletlerin onayına tâbi olacaktır. Onay ve katılım belgeleri, Saklayıcı Hükümetler olarak belirlenen Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Kuzey İrlanda ve Büyük Britanya Birleşik Krallığı ve Amerika Birleşik Devletleri Hükümetlerine tevdi edilecektir.
3- Bu Sözleşme, beşinci onay belgesinin tevdi edilmesi ile yürürlüğe girecektir.
4- Bu Sözleşme’nin yürürlüğe girmesinden sonra onay veya katılım belgelerini tevdi eden Devletler için Sözleşme, sözkonusu onay veya katılım belgelerinin tevdi edildiği tarih itibariyle yürürlüğe girecektir.
5- Saklayıcı Hükümetler, bu Sözleşme’yi imzalayan veya bu Sözleşme’ye katılan devletleri, Sözleşme’yle ilgili her imza tarihi, onay veya katılım belgelerinin tevdi tarihi, yürürlüğe giriş tarihi ve diğer bildirimler konusunda derhal bilgilendirir.
6- Bu Sözleşme, Saklayıcı Hükümetler tarafından, Birleşmiş Milletler Şartı’nın 102. maddesi uyarınca tescil ettirilir.
Madde XXV
Bu Sözleşme’ye Taraf her Devlet, Sözleşme’de değişiklik yapılmasını önerebilir. Bu değişiklikler, bunları kabul eden Sözleşme’ye Taraf her Devlet bakımından Sözleşme’ye taraf devletlerin çoğunluğunca kabul edildikleri an, daha sonra Sözleşme’ye Taraf diğer Devletlerin her biri bakımından, kabul edildikleri tarihte yürürlüğe girer.
Madde XXVI
Bu Sözleşme’nin yürürlüğe girmesinden on yıl sonra, Sözleşme’nin geçen zaman içindeki uygulaması dikkate alınarak, Sözleşme’de değişiklik yapılmasının gerekli olup olmadığını inceleyebilmek amacıyla, Sözleşme’nin gözden geçirilmesi hususu, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun geçici gündemine alınacaktır. Bununla beraber, Sözleşme’nin beş yıl yürürlükte kalmasından sonra herhangi bir tarihte, Taraf Devletlerin üçte birinin teklifi ve Taraf Devletlerin çoğunluğunun mutabakatı ile bu Sözleşme’nin gözden geçirilmesi için bir konferans düzenlenecektir.
Madde XXVII
Bu Sözleşme’ye Taraf her Devlet, Sözleşme’nin yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra Saklayıcı Hükümetlere yapacağı yazılı bir bildirim ile Sözleşme’den çekildiğini bildirebilir. Böyle bir çekilme, bu bildirimin alındığı tarihten bir yıl sonra yürürlüğe girer.
Madde XXVIII
Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri aynı şekilde geçerli olan bu Sözleşme, Saklayıcı Hükümetlerin arşivinde saklanır. Bu Sözleşmenin usulüne uygun olarak tasdik edilmiş örnekleri, Saklayıcı Hükümetler tarafından, taraf olan ve katılan Devletlere iletilecektir. Sözleşme’nin onaylanmış örnekleri Saklayıcı Hükümetler tarafından bu Sözleşme’yi imzalayan veya katılan Devletlere gönderilir.
Yukarıdaki hususları tasdiken, usulüne uygun şekilde yetkili kılınmış, aşağıda imzası bulunan kişiler bu Sözleşme’yi imzalamışlardır.
Londra, Moskova ve Vaşington’da Yirmidokuz Mart Bindokuzyüzyetmişiki tarihinde, üç nüsha olarak düzenlenmiştir.
BEYAN
Uzay Cisimlerinin Verdiği Zarardan Dolayı Uluslararası Sorumluluk Hakkında Sözleşme’ye katılma sırasında Türkiye Cumhuriyeti tarafından yapılan beyanın metni
Türkiye Cumhuriyeti, işbu Sözleşme’nin hükümlerini yalnızca diplomatik ilişkisi bulunan Taraf Devletlere karşı uygulayacağını beyan eder.
UZAYA FIRLATILAN CİSİMLERİN TESCİLİ SÖZLEŞMESİ
Bu Sözleşmeye Taraf Devletler,
Uzayın keşfini ve barışçı amaçlarla kullanımını geliştirmenin tüm insanlığın ortak çıkarına olduğunu kabul ederek,
27 Ocak 1967 tarihli; Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşmanın Devletlerin kendi ulusal faaliyetleri kapsamında uzayda yaptıkları çalışmalardan dolayı uluslararası sorumluluk taşıyacaklarını ve bu sorumluluğun uzaya fırlatılan cismin tescil işlemlerini yapan Devlete ait olduğunu beyan ettiğini hatırlayarak,
22 Nisan 1968 tarihli, Astronotların Kurtarılması, Astronotların ve Uzaya Fırlatılmış Olan Araçların Geri Verilmeleri Hakkında Anlaşmaya göre, uzaya cisim fırlatan makamların, ülke sınırları dışında bulunmuş olan uzay cisminin geri verilmesinden önce, talep üzerine, tamamlayıcı her türlü bilgiyi sağlayacaklarını hatırda tutarak,
29 Mart 1972 tarihli, Uzay Cisimlerinin Verdiği Zarardan Dolayı Uluslararası Sorumluluk Hakkında Sözleşmenin, uzay cisimlerinin neden olduğu zarardan dolayı fırlatan Devletlere yüklediği sorumlulukları belirleyen uluslararası kural ve usulleri tespit ettiğini de hatırlayarak,
Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşmanın ışığı altında, uzaya fırlatılan uzay cisimlerinin, ulusal tescil işleminin bu cismi uzaya fırlatan Devletler tarafından yapılmasını arzu ederek,
Uzaya fırlatılan cisimlerin tescili için Birleşmiş Milletler Genel Sekreterince zorunlu bir merkezi tescil sistemi oluşturulmasını ve bunun devam ettirilmesini arzu ederek,
Ayrıca, uzay cisimlerinin tanımlanmasında Taraf Devletlere yardımcı olmak üzere ilave imkân ve yöntemlerin sağlanmasını arzu ederek,
Uzaya fırlatılan cisimler için zorunlu tescil sistemi getirilmesinin, özellikle cisimlerin tanımlanmasına yardımcı olacağına ve uzayın kullanılması ve araştırılması için uluslararası hukukun uygulanması ve geliştirilmesine katkıda bulunacağına inanarak,
Aşağıdaki hususlar üzerinde anlaşmışlardır:
MADDE I
Bu sözleşmede yer alan:
a) “Fırlatan Devlet” terimi:
i. Bir uzay cismini uzaya fırlatan ya da fırlattıran Devleti,
ii. Ülke sınırları içinden veya tesislerinden uzay cismi fırlatılan Devleti,
ifade eder.
b) “Uzay cismi” terimi, bir uzay cisminin parçalarını olduğu kadar, onu gönderen uzay aracı ve onun parçalarını da kapsar.
c) “Tescil eden Devlet” terimi, Madde II’ye uygun olarak uzaya fırlatılan cismin tescil işlemini yapan Devleti ifade eder.
MADDE II
1. Bir uzay cismi dünya etrafında bir yörüngeye girmek veya daha uzağa gitmek üzere fırlatıldığında, cismi uzaya fırlatan Devlet, kayıtların tutulduğu tescil sistemine kaydettirmek suretiyle cismin tescil işlemini yapacaktır. Uzaya cisim fırlatan her Devlet, böyle bir tescil işlemi yapıldığını Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirecektir.
2. Bir uzay cismi ile ilgili olarak, cismi fırlatan iki veya daha fazla Devlet sözkonusu olduğunda, Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşmanın VIII. Maddesi hükümleri gözönüne alınarak ve uzaya cisim fırlatan Devletler arasında uzay cisminin ve ilgili personelin yetki ve kontrolüne ilişkin yapılmış veya yapılacak ilgili anlaşmalara herhangi bir halel getirilmeksizin, bu maddenin 1. paragrafı uyarınca cismin tescil işlemini kimin yapacağını, bu Devletler müştereken belirleyecektir.
3. Her bir tescil işleminin kapsamı ve hangi şartlar altında sürdürüleceği, tescili yapan ilgili Devlet tarafından belirlenecektir.
MADDE III
1. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, VI. Madde uyarınca verilen bilgilerin kaydedileceği bir Tescil Sistemini muhafaza edecektir.
2. Bu Tescil Sistemindeki bilgilere tam ve açık erişim mümkün olacaktır.
MADDE IV
1. Tescil eden her Devlet, Birleşmiş milletler Genel Sekreterine mümkün olan en kısa sürede, kendi tescil sistemindeki her uzay cismi ile ilgili olarak aşağıdaki bilgileri verecektir.
a. Uzaya cisim fırlatan Devlet veya Devletlerin isimleri,
b. Uzay cismini tanıtan uygun bir isim veya tescil numarası,
c. Fırlatılış tarihi ile fırlatılış bölge veya yeri,
d. Aşağıdakiler dahil olmak üzere temel yörünge parametreleri,
i. Yörüngenin ekvator düzlemini kestiği noktalar arasındaki süre,
ii. Yörüngenin eğimi,
iii. Dünyadan en uzak noktası,
iv. Dünyaya en yakın noktası,
e. Uzay cisminin genel fonksiyonu.
2. Tescil eden her Devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine zaman zaman kendi kayıt sistemindeki bir uzay cismine ilişkin ilave bilgi verebilir.
3. Tescil eden her Devlet, hakkında daha önce bilgi verdiği dünya etrafındaki bir yörüngeye yerleştirilmiş ancak artık yörüngede olmayan uzay cisimleriyle ilgili olarak, mümkün olan en geniş şekilde ve mümkün olan en kısa sürede Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bilgi verecektir.
MADDE V
Dünya etrafındaki veya daha uzaktaki bir yörüngeye yerleştirilen bir uzay cismi, ismiyle veya Madde IV, paragraf 1 (b)’de belirtilen isim veya tescil numarasıyla veya her ikisiyle birlikte tanımlandığında, tescili yapan Devlet, IV. Madde uyarınca uzay cismine ilişkin bilgileri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine gönderirken bu durumu da bildirecektir. Böyle bir durumda, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu bildirimi Tescil Sisteminde kayda geçirecektir.
MADDE VI
Bu Sözleşme hükümlerinin uygulanması esnasında bir Taraf Devlet, kendisine veya hakikî veya hükmî şahıslarına zarar veren veya tehlikeli veya zararlı olabilecek mahiyetteki bir uzay cismini teşhis edemez ise, diğer Taraf Devletler, özellikle uzayı gözleme ve izleme tesislerine sahip Devletler, ellerindeki imkânları en iyi şekilde kullanmak suretiyle, o Taraf Devlet veya onun adına Genel Sekreter aracılığı ile yapılacak istek üzerine, cismin teşhisi için adil ve makul şartlarla yardım sağlayacaklardır. Böyle bir talepte bulunan Taraf Devlet, imkânların elverdiği ölçüde, talebe neden olan olayların zamanı, mahiyeti ve ayrıntıları ile ilgili bilgileri sunacaktır. Bu tür yardımların ne şekilde yapılacağına ilişkin düzenlemeler, ilgili tarafların anlaşmalarına bağlı olacaktır.
MADDE VII
1. Bu Sözleşmenin XII. maddesi dahil, VIII’den XII’ye kadar olan Maddeleri hariç tutulmak üzere, bu Sözleşmede Devletlere yapılan atıflar, uzay faaliyetlerinde bulunan her uluslararası hükümetlerarası kuruluşa, bu kuruluşun Sözleşmeden doğan hak ve yükümlülükleri kabul ettiğini bildirmesi ve kuruluşa üye devletlerin çoğunluğunun bu Sözleşmeye ve Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşmaya taraf olması halinde uygulanacaktır.
2. Böyle bir kuruluşa üye ve bu Sözleşmeye taraf olan Devletler, kuruluşun bu Maddenin 1. paragrafına göre bir bildirim yapmasını temin amacıyla her türlü uygun tedbirleri alacaklardır.
MADDE VIII
1. Bu Sözleşme, New York’taki Birleşmiş Milletler Merkezinde bütün Devletlerin imzalarına açık tutulacaktır. Bu Sözleşmeyi, bu Maddenin 3. paragrafına göre yürürlüğe girmeden önce imzalamamış olan her Devlet, her zaman ona katılabilir.
2. Bu Sözleşme, imzalayan Devletlerin onayına tâbi olacaktır. Onay ve katılım belgeleri, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine tevdi edilecektir.
3. Bu Sözleşme, onay belgelerini Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine tevdi eden Devletler bakımından beşinci onay belgesinin tevdi edildiği tarih itibariyle yürürlüğe girecektir.
4. Bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra onay veya katılım belgelerini tevdi eden Devletler için Sözleşme, sözkonusu onay veya katılım belgelerinin tevdi edildiği tarihte yürürlüğe girecektir.
5. Genel Sekreter, bu Sözleşmeyi imzalayan veya bu Sözleşmeye katılan devletleri, Sözleşmeyle ilgili her imza tarihi, onay ve katılım belgelerinin tevdi tarihi, yürürlüğe giriş tarihi ve diğer bildirimler konusunda derhal bilgilendirecektir.
MADDE IX
Bu Sözleşmeye Taraf her Devlet, Sözleşmede değişiklik yapılmasını önerebilir. Bu değişiklikler, bunları kabul eden Sözleşmeye Taraf her Devlet bakımından Sözleşmeye Taraf Devletlerin çoğunluğunca kabul edildikleri an, daha sonra Sözleşmeye Taraf Diğer Devletlerin her biri bakımından, kabul edildikleri tarihte yürürlüğe girer.
MADDE X
Bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden on yıl sonra, Sözleşmenin geçen zaman içindeki uygulaması dikkate alınarak, Sözleşmede değişiklik yapılmasının gerekli olup olmadığını inceleyebilmek bakımından, Sözleşmenin gözden geçirilmesi hususu, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun geçici gündemine alınacaktır. Bununla beraber, Sözleşmenin beş yıl yürürlükte kalmasından sonra herhangi bir tarihte, Taraf Devletlerin üçte birinin teklifi ve Taraf Devletlerin çoğunluğunun mutabakatı ile bu Sözleşmenin gözden geçirilmesi için bir konferans düzenlenecektir. Böyle bir gözden geçirmede, Uzay cisimlerinin teşhisi dahil her türlü teknolojik gelişmeler dikkate alınacaktır.
MADDE XI
Bu Sözleşmeye Taraf her Devlet, yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine yapacağı yazılı bildirim ile Sözleşmeden çekildiğini bildirebilir. Böyle bir çekilme, bu bildirimin alındığı tarihten bir yıl sonra yürürlüğe girer.
MADDE XII
Arapça, Çinçe, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri aynı şekilde geçerli olan bu Sözleşmenin aslı, onaylanmış örneklerini tüm imzacı ve katılımcı Devletlere gönderecek olan Birleşmiş Milletler Genel Sekreterince saklanacaktır.
Yukarıdaki hususları tasdiken, hükümetleri tarafından usulüne uygun şekilde yetkili kılınmış aşağıda imzası bulunan kişiler, bindokuzyüzyetmişbeş yılının ondört Ocak tarihinde New York’ta imzaya açılan bu Sözleşmeyi imzalamışlardır.
BEYAN
Uzaya Fırlatılan Cisimlerin Tescili Sözleşmesine katılma sırasında Türkiye Cumhuriyeti tarafından yapılan beyanın metni.
Türkiye Cumhuriyeti, işbu Sözleşmenin hükümlerini yalnızca diplomatik ilişkisi bulunan Taraf Devletlere karşı uygulayacağını beyan eder.
DEVLETLERİN AY’DA VE DİĞER GÖK CİSİMLERİNDEKİ FAALİYETLERİNİ DÜZENLEYEN ANLAŞMA
Bu Anlaşma’ya Taraf Devletler,
Devletlerin Ay ve diğer gök cisimlerinin keşfi ve kullanımı yolundaki başarılarını kaydederek,
Dünya’nın doğal bir uydusu olarak Ay’ın, uzayın keşfinde önemli bir rolü olduğunu kabul ederek,
Ay’ın ve diğer gök cisimlerinin keşfi ve kullanımında Devletler arasındaki işbirliğinin eşitlik temelinde gelişimini desteklemeye kararlı olarak,
Ay’ın uluslararası bir çatışma alanı olmasını önlemeyi arzu ederek,
Ay’ın ve diğer gök cisimlerinin doğal kaynaklarının kullanılmasından doğabilecek yararlan akılda tutarak,
Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşfi ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma’yı,
Astronotların Kurtarılması, Astronotların ve Uzaya Fırlatılmış Olan Araçların Geri Verilmeleri Hakkında Anlaşma’yı,
Uzay Cisimlerinin Verdiği Hasardan Dolayı Uluslararası Sorumluluk Hakkında Sözleşme’yi ve Uzaya Gönderilen Cisimlerin Tescili Sözleşmesi’ni anımsayarak,
Bu uluslararası belgelerdeki hükümlerin, uzayın keşfi ve kullanılmasında gelecekte gerçekleştirilecek ilerlemeleri dikkate almak suretiyle, Ay ve diğer gök cisimlerine ilişkin hususlarda, somut biçimde uygulanması ve geliştirilmesi zorunluluğunu göz önünde tutarak,
Aşağıdaki hususlar üzerinde anlaşmışlardır:
Madde 1
1- Bu Anlaşma’nın Ay ile ilgili hükümleri, Dünya hariç; güneş sistemi içindeki bütün diğer gök cisimleri için de, bu gök cisimlerinden herhangi biri için özel yasal kurallar yürürlüğe girmedikçe, geçerli olacaktır.
2- Bu Anlaşma’nın amaçlan doğrultusunda Ay hakkında yapılan atıflar; Ay’a gidiş için izlenen yollar ve onun etrafındaki diğer yörüngeleri de içerir.
3- Bu Anlaşma, yer ötesinden dünya yüzüne doğal yollardan ulaşan yer ötesi maddelere uygulanmaz.
Madde 2
Ay üzerinde keşif ve kullanma faaliyetleri dahil bütün faaliyetler, diğer Taraf Devletlerin çıkarları gerektiği biçimde dikkate alınmak suretiyle, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasındaki çıkarlara uygun olarak ve uluslararası işbirliği ve karşılıklı anlayışı desteklemek amacıyla, 24 Ekim 1970’te Genel Kurul tarafından kabul edilmiş olan Birleşmiş Milletler Şartı Uyarınca Devletler Arasında işbirliği ve Dostane İlişkiler Hakkında Uluslararası Hukuk İlişkilerine Dair Bildiriyi hesaba katarak ve uluslararası hukuk, özellikle Birleşmiş Milletler Şartı uyarınca yürütülür.
Madde 3
1- Ay, bütün Taraf Devletlerce yalnızca barışçı amaçlarla kullanılacaktır.
2- Ay üzerinde herhangi bir tehdit, güç kullanımı veya diğer bir düşmanca hareket veya düşmanca hareket tehdidi yasaklanmıştır. Benzer şekilde Ay’dan böyle bir hareketi gerçekleştirmek için yararlanmak veya Dünya’ya, Ay’a, uzay araçlarına, bu araçların personeline veya insan yapısı uzay cisimlerine ilişkin olarak benzer hareketler için kullanma tehdidinde bulunmak da yasaklanmıştır.
3- Taraf Devletler, Ay etrafında bir yörüngeye veya Ay yönünde veya etrafında diğer bir yola, nükleer silah veya diğer her tür kitle imha silahı taşıyan hiçbir araç koyamazlar, Ay toprakları içinde veya yüzeyine böyle silahlar yerleştiremezler veya kullanamazlar.
4- Ay üzerinde askeri üsler ve tesisler kurmak ve tahkimat yapmak, her tür silah denemeleri ve askeri manevralar yapmak yasaklanmıştır. Bilimsel araştırma amaçlarıyla veya diğer her türlü barışçı amaçla askeri personel kullanılması yasaklanmamıştır. Ay’ın barışçı amaçlı keşfi ve kullanımı için gerekli her türlü donatım veya tesisatın kullanılması da yasaklanmamıştır.
Madde 4
1- Ay’ın keşfi ve kullanımı bütün insanlığa ait faaliyet alanı olacak ve ekonomik veya bilimsel gelişme düzeyleri ne olursa olsun, bütün ülkelerin iyiliği ve yaran için yürütülecektir. Mevcut ve gelecek kuşakların çıkarlarına olduğu kadar, BM Şartı’na uygun şekilde ekonomik ve sosyal gelişme koşullarını ve daha yüksek yaşam standartlarını destekleme ihtiyaçlarına gerekli dikkat gösterilecektir.
2- Taraf Devletler, Ay’ın keşfi ve kullanımı ile ilgili etkinliklerde işbirliği ve ortak yardımlaşma ilkesi ile hareket edeceklerdir. İşbu Anlaşma’nın uygulanmasında uluslararası işbirliği; mümkün olan en geniş ölçüde çok taraflı veya iki taraflı olarak ya da uluslararası hükümetlerarası teşkilatlar aracılığıyla yapılır.
Madde 5
1- Taraf Devletler Ay’ın keşfi ve kullanılmasına ilişkin faaliyetlerini, mümkün ve uygulanabilir olduğu ölçüde, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne, dünya bilim çevrelerine” ve kamuya bildireceklerdir. Ay’a yapılan her seyahatin takvimi, amaları, cereyan edeceği yerler, yörüngelerin parametreleri ve süresine ilişkin bilgiler, seyahatin başlamasından sonra mümkün olduğu kadar kısa zamanda ve bilimsel sonuçlar dahil seyahatin neticeleri hakkındaki bilgileri de seyahat son bulur bulmaz bildirilecektir. Bu seyahatin altmış günden fazla sürmesi halinde, her türlü bilimsel sonuç hakkındakiler dahil, seyahatin cereyanına ilişkin bilgiler, her otuz günde bir dönemsel olarak verilir. Seyahatin altı aydan fazla sürmesi halinde, sonradan sadece bu bilgilere kayda değer eklemeler varsa bildirilir.
2- Bir Taraf Devlet, diğer bir Taraf Devletin, Ay’ın aynı bölgesinde, Ay etrafında aynı yörüngeye veya Ay yönünde veya etrafında aynı hareket yollarında aynı zamanda faaliyetler yürütmeyi planlamış bulunduğunu öğrendiği takdirde, kendi faaliyetlerinin planını ve takvimini derhal diğer Devlet’e haber verir.
3- Taraf Devletler, işbu Anlaşma uyarınca gerçekleştirdikleri faaliyetlerde Ay dahil Uzay’da gözlemlemiş ve saptamış bulundukları insan sağlığını ve hayatını tehdit edici bulguları ve aynı şekilde her türlü yaşam belirtisini Genel Sekretere, uluslararası bilim çevrelerinde ve kamuya bildirir.
Madde 6
1- Ay’da, bütün Taraf Devletler için, herhangi bir ayrıma tabi olmadan; eşitlik temelinde ve uluslararası hukukla uyum halinde, bilimsel araştırmalar yapma özgürlüğü olacaktır,
2- Bilimsel araştırmaları yürütmede ve bu Anlaşmanın hükümlerini geliştirmede, Taraf Devletler Ay’da maden ve diğer cisimlerden örnekler toplamak ve almak hakkına sahip olacaklardır. Bu örnekler, bunların toplanmasını sağlayan Devletlerin uhdesinde kalacaktır ve bilimsel amaçlarla kullanılabilecektir. Taraf Devletler, bu örneklerin diğer ilgi gösteren taraf devletlerce ve uluslararası bilimsel toplulukça bilimsel araştırmalar için kullanılmasına olanak vermeyi göz önünde bulunduracaktır. Taraf Devletler, bilimsel araştırmalar sırasında Ay’ın madenlerinden ve diğer cisimlerinden bu araştırmaları desteklemek amacıyla uygun miktarlarda kullanabilirler.
3- Taraf Devletler, mümkün ve uygulanabilir olduğu ölçüde; Ay’a yolculuklar sırasında veya orada bulunan tesislerde bilimsel ve diğer personelin değişiminin arzu edilir olduğu konusunda anlaşmışlardır.
Madde 7
1- Taraf Devletler, Ay’ı keşif ve kullanma faaliyetlerinde bulundukları sırada, oradaki ortamda mevcut dengenin, bu ortamı zararlı değişimlere maruz bırakacak şekilde yabancı maddeler getirilmesi veya başka bir yolla bozulmasını önlemek amacıyla önlemler alırlar.
2- Taraf Devletler dünya dışı maddeler getirilmesi suretiyle veya başka bir yolla yerkürede çevrenin her türlü bozulmasını önlemek amacıyla da önlemler alırlar.
3. Taraf Devletler, bilimsel bakımdan özel ilgi çeken Ay bölgeleri konusunda, bu bölgelerin diğer Taraf Devletlerin haklarına halel getirmeksizin, Birleşmiş Milletler’in yetkili., birimleri ile danışmak suretiyle, haklarında özel koruma anlaşmaları yapılması uygun olan uluslararası bilimsel ayrılmış bölgeler olarak belirlenmeleri için, diğer Taraf Devletlere ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne bilgi verirler.
Madde 8
1.Taraf Devletler, bu Anlaşma hükümleri saklı kalmak üzere, yüzeyinin veya yüzey altının hangi noktasında olursa olsun, Ay’ın keşfi ve kullanılması faaliyetlerini gerçekleştirebilirler.
2.Bu amaçla Taraf Devletler özellikle:
a) Uzay Araçlarını Ay’a indirebilirler ve Ay’dan fırlatabilirler;
b) Ay’ın yüzeyinin veya yüzey altının hangi noktasına olursa olsun personellerini, uzay, taşıtlarını, malzemelerini, istasyonlarını, tesislerini ve donatımlarını yerleştirebilirler.
Personel, uzay taşıtları, malzeme, istasyonlar, tesisler ve donatımlar Ay’ın yüzeyinde veya yüzey altında serbestçe hareket edebilir veya hareket ettirilebilir.
Bu maddenin 1. ve 2. paragraftan uyarınca Taraf Devletlerin Ay üzerinde yürüttükleri faaliyetler, diğer Taraf Devletlerce yürütülen faaliyetleri engellemeyecektir. Bunların bir engellemeye neden olmaları halinde ilgili Taraf Devletler, bu Anlaşma’nın 15, maddesinin 2. ve 3. paragraflar uyarınca, danışmalarda bulunurlar.
Madde 9
1- Taraf Devletler, Ay’da insanlı veya insansız istasyonlar kurabilirler. Bir istasyon kuran Taraf Devlet sadece istasyonun gereksinimlerini karşılamak için gerekli yüzeyi kullanacak ve söz konusu istasyonun yerleşim durumundan ve amaçlarından, derhal Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ni haberdar edecektir. Aynı şekilde, her sene, bu istasyonun kullanılmaya devam edip etmediğini ve amaçlarının değişip değişmediğini de Genel Sekreter’e bildirecektir.
2- İstasyonlar, bu Anlaşma hükümleri veya Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşfi ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma’nın 1. maddesi uyarınca, Ay üzerinde faaliyetlerde bulunan diğer Taraf Devletlerin personel, taşıt ve malzemesinin, Ay’ın her tarafına serbest girişlerini engellemeyecek tarzda kurulacaktır.
Madde 10
1- Taraf Devletler, Ay’da bulunan kimselerin hayat ve sağlıklarını korumak için, uygulanabilir bütün önlemleri alırlar. Bu amaçla Ay’da bulunan herkesi, Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşfi ve Kullanılması’nda Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma’nın 5. maddesi kapsamında bir Astronot ve Astronotların Kurtarılması, Astronotların ve Uzaya Fırlatılmış Olan Araçların Geri Verilmeleri Hakkında Anlaşma kapsamında da Uzay Aracı Mürettebatından sayarlar.
2- Taraf Devletler, Ay’da tehlike içinde bulunan kimseleri istasyonlarına, yapılarına, taşıtlarına ve diğer tesislerine kabul ederler.
Madde 11
1- Ay ve onun doğal kaynaklan, bu Anlaşma’nın konuya ilişkin hükümlerinde; özellikle bu maddenin 5. paragrafında ifadesini bulan, insanlığın ortak malvarlığını oluştururlar.
2- Ay, kullanma, işgal, egemenlik ilam veya diğer başka bir yolla hiçbir şekilde ulusal edinim konusu olamaz.
3- Ay’ın yüzeyi ve toprak altı, hükümetlerarası olan veya olmayan uluslararası teşkilatların, ulusal teşkilatların, Devletlerin veya gerçek kişilerin mülkiyetinde olamaz. Ay’ın yüzeyi ile bağlantılı yapılar dahil yüzeyine veya yüzeyi altına uzay personeli veya taşıttan, malzemesi, istasyonları, tesisleri veya donatımı yerleştirilmiş olması, Ay’ın yüzeyinin veya toprak altının bir kısmı üzerinde, mülkiyet hakkı yaratmaz. Bu hükümler, bu maddenin 5. paragrafında öngörülen uluslararası rejime halel getirmez.
4- Taraf Devletler, uluslararası hukuk ve bu Anlaşma hükümleri uyarınca; hiçbir ayrım gözetilmeksizin ve eşitlik esasına göre, Ay’ı keşfetmek ve kullanmak hakkına sahiptirler.
5- Bu Anlaşma’ya Taraf Devletler, Ay’ın doğal kaynaklarının işletilmesi mümkün hale gelir gelmez; söz konusu işletmeyi düzenleyen, uygun usuller dahil, uluslararası bir rejim kurmayı üstlenirler. Bu hüküm, bu Anlaşma’nın 18. maddesi uyarınca uygulanır.
6- Bu maddenin 5. paragrafında öngörülmüş olan uluslararası rejimin kurulmasını kolaylaştırmak amacıyla Taraf Devletler, mümkün ve uygulanabilir olduğu ölçüde, Ay üzerinde keşfedebildikleri bütün doğal kaynaklardan, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ni, uluslararası bilim çevrelerim ve kamuyu haberdar ederler.
7- Söz konusu uluslararası rejimin başlıca amaçlan şunlardır:
a) Ay’ın doğal kaynaklarının, düzenli ve güvenli bir şekilde geliştirilmesini sağlamak;
b) Bu kaynakların rasyonel bir şekilde idare edilmelerini sağlamak;
c) Bu kaynakların kullanım imkanlarını geliştirmek;
d) Bu kaynaklardan sağlanan faydaların, Taraf Devletler arasında, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimlerine ve çıkarlarına ve Ay’ın keşfine, doğrudan doğruya veya dolaylı katkıda bulunan ülkelerin gayretlerine özel bir dikkat sarf etmek suretiyle, hakkaniyete uygun paylaştırılmasını gözetmek;
8- Ay’ın doğal kaynaklarına ilişkin bütün faaliyetler; bu maddenin 7. paragrafında beyan olunan amaçlar ile bu Anlaşma’nın 6. maddesinin 2. paragrafı hükmü ile bağdaşabilecek şekilde yürütülür.
Madde 12
1- Taraf Devletler, Ay üzerinde bulunan personeli, uzay taşıtları, malzemesi, istasyonları, tesisleri ve donatımı üzerindeki yetkilerini ve denetimlerini muhafaza ederler. Söz konusu, araçlara, malzemenin, istasyonların ve donatımın Ay üzerinde bulunmaları, bunlar üzerindeki mülkiyet haklarını değiştirmez.
2- Astronotların Kurtarılması, Astronotların ve Uzaya Fırlatılmış Olan Araçların Geri Verilmeleri Hakkında Anlaşmanın 5. maddesi hükümleri; bulunmaları gereken yerlerden başka yerlerde bulunan taşıtlara, tesislere ve malzemeye de uygulanır.
3- İnsan hayatını tehlikeye düşüren acil hallerde Taraf Devletler; Ay üzerinde bulunan ve başka Devletlere ait olan malzemeyi, taşıtları, tesisleri, donatımı ve kaynakları kullanabilirler. Bu durumda, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri veya ilgili Taraf Devlete derhal haber verilir. Madde 13 Kendisi tarafından fırlatılmamış olan bir Uzay Aracının veya böyle bir Aracı oluşturan parçaların, bir arıza sonucu Ay’a düştüğünü zorunlu veya beklenilmeyen bir iniş yaptığını belirleyen her Taraf Devlet, bundan, fırlatmayı yapan Taraf Devleti ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ni derhal haberdar eder.
Madde 14
1- Bu Anlaşma’ya Taraf Devletlerin, ister hükümet organları tarafından, ister hükümete ait olmayan birimler tarafından yapılmış olsun; Ay’daki ulusal faaliyetlerinden dolayı uluslararası sorumlulukları olacak ve bu devletler söz konusu faaliyetlerin bu Anlaşma’da beyan edilen hükümlere uygun olarak yapılmasını gözeteceklerdir. Taraf Devletler, yargı yetkileri altında bulunan hükümet dışı birimlerin Ay’daki faaliyetlerinin, kendi yetki ve sürekli gözetimleri altında yürütülmesini sağlayacaklardır.
2- Taraf Devletler, Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma hükümlerine ve Uzay Cisimlerinin Verdiği Hasardan Dolayı Uluslararası Sorumluluk Hakkında Sözleşme hükümlerine ilave olarak, Ay üzerinde meydana gelen zararlar halinde sorumluluğa ilişkin ayrıntılı anlaşmaların, Ay üzerindeki faaliyetlerin daha yaygın hale gelmesi sonucunda gerekli hale gelebileceğini kabul ederler. Söz konusu anlaşmalar, bu Anlaşma’nın 18. maddesinde yazılı usul uyarınca hazırlanacaktır.
Madde 15
1- Her Taraf Devlet, diğer Taraf Devletlerin Ay’ın keşfi ve kullanılmasına ilişkin faaliyetlerinin bu Anlaşma hükümlerine uygunluğundan emin olma hakkına sahiptir. Bu amaçla, Ay üzerinde bulunan bütün uzay taşıtları, malzemesi, istasyonları, tesisleri ve donatımı bu Anlaşma’ya Taraf diğer Devletlere açık olacaktır. Taraf Devletler, tasarlanmış bütün ziyaretlerini, istenilen danışmaların yapılabilmesi ve ziyaret edilecek tesislerin bulundukları yerlerde normal işlemlerin engellenmesini önlemek ve güvenliği sağlamak amacıyla önceden bildirirler. Bu maddenin uygulanmasında, bir Taraf Devlet, bizzat kendi adına veya diğer bir Taraf Devletin tam veya kısmi yardımı ile veya Birleşmiş Milletler Şartı uyarınca ve bu çerçevede uygun olan uluslararası usullere göre hareket edebilir.
2- Bir Devletin bu Anlaşma gereğince kendisine düşen yükümlülükleri yerine getirmediği veya bu Anlaşmadan doğan haklarının diğer bir Devletçe haleldar edildiği hususunda, inandırıcı nedenleri olan her Taraf Devlet, bu diğer Taraf Devlet ile danışmalar yapılmasını talep edebilir. Böyle bir danışma talebini alan Taraf Devlet, gecikmeksizin, söz konusu, danışmalara başlayacaktır. Talep eden diğer her Taraf Devletin de aynı şekilde, bu danışmalara katılma hakkı vardır. Bu danışmalara katılan Taraf Devletlerden her biri; uzlaşmazlığa kabul edilebilir karşılıklı bir çözüm arayacak ve bütün Taraf Devletlerin haklarım ve çıkarlarını göz önünde tutacaktır. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri danışmaların sonuçlarından haberdar edilecek ve almış olduğu bilgileri bütün diğer ilgili Taraf Devletlere iletilecektir.
3- Danışmaların, bütün Taraf Devletlerin haklarım ve çıkarlarını göz önünde tutan ve kabul edilebilir karşılıklı bir çözümle sonuçlanmaması halinde, ilgili Taraflar, uyuşmazlığın koşullarına ve mahiyetine uygun diğer barışçı yollar ile bu uyuşmazlığın çözümü için gerekli bütün tedbirleri alırlar. Danışmalara başlanması hususunda güçlükler çıkması veya danışmaların kabul edilebilir karşılıklı bir çözüm ile sonuçlanmaması halinde, bir Taraf Devlet uyuşmazlığın çözümü amacıyla, ilgili diğer hiçbir Taraf Devletin rızası olmaksızın, Genel Sekreter’in yardımını talep edebilir, ilgili bir diğer Taraf Devlet ile diplomatik ilişkileri bulunmayan bir Taraf Devlet, söz konusu danışmalarda, tercihine göre, gerek bizzat kendisi, gerek diğer bir Taraf Devlet veya Genel Sekreter aracılığıyla yer alabilir.
Madde 16
17. ila 21. maddeler hariç olmak üzere, bu Anlaşmada Devletlere yapılan atıflar, uzay faaliyetlerinde bulunan her uluslararası hükümetlerarası teşkilata, bu teşkilatın bu Anlaşma’dan doğan hak ve yükümlülükleri kabul ettiğini bildirmesi ve teşkilata üye devletlerin çoğunluğunun bu Anlaşma’ya ve Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten ilkeler Hakkında Anlaşma’ya taraf olması kaydıyla uygulanır. Böyle bir teşkilata üye ve bu Anlaşma’ya Taraf olan Devletler; teşkilatın bu madde hükümleri uyarınca bir bildirim yapmasını temin amacıyla her türlü uygun tedbirleri alırlar.
Madde 17
Bu Anlaşma’ya Taraf her Devlet, Anlaşma’da değişiklik yapılmasını önerebilir. Bu değişiklikler, bunları kabul eden Anlaşma’ya Taraf her devlet bakımından, Anlaşma’ya taraf olan devletlerin çoğunluğunca kabul edildikleri tarihte; daha sonra Anlaşma’ya Taraf diğer Devletler’in her biri bakımından da kabul edildikleri tarihte yürürlüğe girer.
Madde 18
Bu Anlaşma’nın yürürlüğe girmesinden on yıl sonra, Anlaşma’nın, geçen zaman içindeki uygulaması dikkate alınarak, Anlaşma’da değişiklik yapılmasının gerekli olup olmadığını incelemek amacıyla, Anlaşma’nın gözden geçirilmesi hususu, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun geçici gündemine alınacaktır. Bununla birlikte, bu Anlaşma’nın yürürlüğe girmesinden beş yıl sonra, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Anlaşma’nın saklayıcısı olarak, Anlaşma’ya taraf Devletlerin üçte birinin talebi ve çoğunluğunun kabulü ile, Anlaşma’yı gözden geçirmek için Taraf Devletler Konferansı toplayacaktır. Gözden Geçirme Konferansı; aynı zamanda, 11. maddenin 5. paragrafındaki hükümlerin uygulanması konusunu da, sözü geçen maddenin 1. paragrafında öngörülmüş olan ilkeye dayanarak ve özellikle ilgili bütün teknik gelişmeleri göz önünde tutarak inceler.
Madde 19
1- Bu Anlaşma, New York’ta Birleşmiş Milletler Merkezi’nde bütün Devletlerin imzasına açık olacaktır.
2- Bu Anlaşma, imzalayan Devletlerin onayına tabidir. Bu Anlaşma’yı, bu maddenin 3. fıkrası uyarınca yürürlüğe girmesinden önce imzalamamış olan her Devlet, her zaman ona katılabilir. Onay veya katılım belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdi edilir.
3- Bu Anlaşma, beşinci onay belgesinin tevdi edilmesini izleyen otuzuncu gün yürürlüğe girer.
4- Onay veya katılım belgelerini bu Anlaşma’nın yürürlüğe girmesinden sonra tevdi eden her Devlet için bu Anlaşma; söz konusu belgelerin tevdi tarihlerini izleyen otuzuncu gün yürürlüğe girer.
5- Genel Sekreter, bu Anlaşma’yı imzalamış veya ona katılmış bulanan bütün Devletleri; her imza tarihinden, her onay veya katılım belgesinin tevdi tarihinden, bu Anlaşma’nın yürürlüğe giriş tarihinden ve diğer her türlü bildirimden, derhal haberdar eder.
Madde 20
Bu Anlaşma’ya Taraf her Devlet, Anlaşma’nın yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra; Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne yapacağı yazılı bildirim ile Anlaşma’dan çekildiğini bildirebilir. Böyle bir çekilme, tebligatın alındığı tarihten bir yıl sonra yürürlüğe girer.
Madde 21
Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri aynı şekilde geçerli olan bu Anlaşma’nın aslı; onaylanmış örneklerini imzacı ve katılımcı bütün Devletlere gönderecek olan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nce saklanacaktır. Yukarıdaki hususları tasdiken, Hükümetleri tarafından usulüne uygun şekilde yetkili kılınmış, aşağıda imzası bulunan kişiler; 18 Aralık 1979’da New York’ta imzaya açılmış olan işbu Anlaşma’yı imzalamışlardır.